“Cá chép vượt vũ môn” – Tục cúng đưa ông Táo về trời
Dân gian ta vẫn luôn tương truyền sự tích “Cá chép vượt vũ môn” hay còn gọi là “Cá chép hóa rồng” để luôn nhắc nhở con cháu đời sau tinh thần vượt gian khó, kiên trì bền bỉ để hướng đến một kết quả tốt đẹp.
Sự tích “Cá chép vượt vũ môn”
“Cá chép vượt vũ môn” bắt nguồn từ một sự tích: Thời xa xưa, ông trời mở cuộc “thi rồng” để kiếm thêm nhân lực phục vụ cho việc phun nước, làm mưa xuống trần gian để cứu giúp chúng sinh, vì rồng trên trời ít quá, không đủ nhân lực.
Sau khi lệnh được ban bố, rất nhiều sinh vật khác đều tham gia cuộc thi với mong muốn được trở thành rồng, bởi chúng biết, nếu vượt qua được cuộc thi này, chúng sẽ từ những con vật tầm thường trở thành những con rồng siêu phàm thoát tục. Trong số những sinh vật dưới biển thì cá rô, tôm đều không vượt qua được ba vòng thi vô cùng khó khăn và trắc trở.
Tới lượt cá chép, nó rất thông minh vì đã ngậm trong miệng một viên ngọc trai để gây sự chú ý tới thần gió, thần mây, thần sấm. Sau đó, vì tò mò, cả ba vị thần đã kéo đến tạo lợi thế cho cá chép có thể vượt qua cả ba con sóng dễ dàng. Nhờ sự khôn ngoan mà cá chép đã thắng trong cuộc thi.
Tục cúng ông Công, ông Táo
Ở miền Bắc vào mỗi dịp Tết, hình ảnh mâm cúng, kèm theo cá chép sống rồi mang ra sông, hồ phóng sinh đã trở thành một thói quen không thể thiếu. Đem cá chép đi phóng sinh với ý nghĩa đưa ông Táo về trời, thỉnh báo những điều tốt đẹp trong một năm với Thượng Đế.
Thông thường, người Việt hay cúng kèm vàng mã và một chậu nước có cá chép sống. Lễ vật thường đơn giản, không cầu kỳ, gồm bánh, kẹo và nước trà. Mâm cỗ thường làm cỗ mặn hoặc lễ chay.
Ở miền Trung thay vì cúng cá lại cúng kèm vàng mã ngựa giấy trắng với yên cương. Miền Nam thì lễ vật đơn giản hơn, chỉ có thêm đôi hài, mũ, áo.
Hàm ý ẩn sâu trong hình tượng “Cá chép vượt vũ môn”
Theo quan niệm của nhân dân ta, cá chép tượng trưng cho sức khỏe, tài lộc. Biểu hiện cho sự thăng tiến trong công danh sự nghiệp. Cá chép là vật cưỡi của ông Táo khi ông Táo về trời vì đã thắng cuộc thi và trở thành rồng.
Từ xưa đến nay rồng luôn được sự tôn sùng của con người vì rồng là con vật truyền thuyết, linh thiêng, nhưng cá chép cũng giống như rồng đều đem lại sự bình yên, hưng thịnh, thành công.
Cá chép bơi ngược dòng vượt qua bao sóng gió để hóa rồng. Cũng giống như con người, cần phải học cách vươn lên số phận, không ngừng cố gắng trong cuộc sống.
